Diagnoza zaburzeń procesów integracji sensorycznej
Definicja integracji sensorycznej
Integracja sensoryczna jest zdolnością dziecka do odczuwania, rozumienia i organizowania informacji dostarczanych przez zmysły z otoczenia oraz własnego organizmu. Dzięki integracji sensorycznej mózg dokonuje rozpoznania, segregacji i interpretacji informacji dostarczanych przez wszystkie zmysły. Integruje informacje z wcześniejszymi doświadczeniami i odpowiada odpowiednim zachowaniem, które nazywamy reakcją adaptacyjną. Właściwa integracja sensoryczna stanowi podstawę do uczenia się, samoobsługi, zachowania, rozwoju emocjonalnego i prawidłowego rozwoju ruchowego.
Aby zrozumieć istotę integracji sensorycznej, należy uświadomić sobie, że w każdej chwili do ośrodkowego układu nerwowego człowieka dociera mnóstwo bodźców zmysłowych pochodzących zarówno z zewnętrznych, jak i z wewnętrznych układów zmysłowych jednocześnie. Zewnętrzne (środowiskowe) systemy zmysłowe odbierają informacje z zewnątrz, czyli spoza naszego ciała. Są to następujące zmysły: zapachu, smaku, wzroku, słuchu i dotyku. Wewnątrz naszego ciała zlokalizowane są tzw. zmysły wewnętrzne, które, jak sama ich nazwa wskazuje, odbierają informacje płynące z wnętrza ciała. Aby mogło dojść do reakcji adaptacyjnych, czyli takich celowych działań, dzięki którym możemy panować nad własnym ciałem, otoczeniem i uczyć się nowych rzeczy, w ośrodkowym układzie nerwowym musi zajść przetwarzanie bodźców zmysłowych. Jest to skomplikowany i wielowymiarowy proces, na który składa się wiele jednocześnie przebiegających procesów. Są to: odbieranie, wykrywanie, integracja, modulacja, dyskryminacja (różnicowanie), reakcje posturalne i praksja. Miliardy danych docierających do ośrodkowego układu nerwowego są w wyniku tych skomplikowanych procesów integrowane, czyli łączone w jedną całość. Wszystko to dzieje się w ułamkach sekund. Jeśli procesy te przebiegają prawidłowo, również reakcje adaptacyjne są właściwe. Dzięki odpowiedniemu opracowaniu informacji docierających z naszych zmysłów do ośrodkowego układu nerwowego możemy prawidłowo i właściwie reagować na wyzwania płynące z otoczenia. (Kranowitz , C. S., str 73).
Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej
Jeśli Twoje dziecko:
- ma trudności z koncentracją,
- jest nadwrażliwe na dźwięki,
- ma trudności w rozumieniu poleceń,
- ma trudności w pisaniu, rysowaniu, wycinaniu,
- cierpi na chorobę lokomocyjną,
- nie lubi się ubierać, preferuje tylko niektóre ubrania,
- unika chodzenia na boso lub chodzi na palcach,
- nie lubi przytulania lub ciągle się ociera, drapie, uderza o przedmioty,
- wciąż się potyka i jest niezgrabne ruchowo,
- zbyt lekko lub zbyt mocno ściska przedmioty,
- ciągle narzeka na metki,
- preferuje tylko pewne typy jedzenia,
- uderza głowa, huśta się i kiwa,
- ma słabą równowagę, trudno mu nauczyć się jeździć na rowerze,
- słabo lub nadmiernie reaguje na ból,
- negatywnie reaguje na mycie włosów, obcinanie paznokci, mycie twarzy, czesanie włosów,
- jest nadwrażliwe na światło, jaskrawe kolory.
może to oznaczać dysfunkcje w rozwoju procesów integracji sensorycznej
Terapia
Aby terapia mogła przynosić rezultaty, ważne jest, aby zajęcia odbywały się systematycznie, aby rodzice stosowali się do zaleceń terapeuty i ćwiczyli z dzieckiem w domu, włączając się w terapię, analizując otrzymaną diagnozę i zjawisko zaburzeń procesów integracji sensorycznej. Dziecko wzmacniane w domu, w szkole i w czasie zajęć jest zmotywowane do ćwiczeń, łatwiej i szybciej odnosi sukcesy.
W terapii należy stworzyć dziecku bezpieczne warunki oraz ustalić główny problem na danym poziomie. Budujemy bazę i stopniowo ćwiczenia ulegają gradacji trudności, cały czas z nastawieniem na sukces dziecka. Dlatego ważna jest kolejność dobieranych ćwiczeń. Stopniowo rozszerzamy i budujemy aktywności na bazie wcześniejszych umiejętności. Zabawy dobieramy w oparciu o tematykę życia codziennego, ponieważ to codzienne funkcjonowanie sprawia dziecku najwięcej trudności. Na początku niezbędna jest większa pomoc terapeuty, często oprócz opisu, demonstracja ćwiczeń. Stopniowo pozwalamy dziecku na inicjację zabawy na danym sprzęcie. Dzieci są bardzo kreatywne, często same mają ciekawe pomysły. Jeśli to konieczne modyfikujemy plan zajęć, tak aby na końcu dziecko miało poczucie sukcesu, było zmotywowane do kolejnych zajęć i ćwiczeń w domu.
Ważne jest, aby zajęcia były kreatywne, przeplatane z naśladownictwem, zadawaniem pytań, zagadek, prowokowało dziecka do myślenia. Można zadawać pytania odnośnie wykonania danego ćwiczenia, np, pomyśl jak to zrobić, żeby ta zabawka znalazła się
w danym miejscu, żebyś przemieścił się na tej deskorolce z wykorzystaniem liny, itp.
Musimy pamiętać, że każdy ma prawo popełniać błędy, na ich podstawie dziecko może wyciągać wnioski, co poszło źle, np., dlaczego nie udało się trafić tym woreczkiem do koszyka.
Dobierając ćwiczenia i planując zajęcia należy pamiętać o wielozmysłowości, ale jednocześnie zachować ostrożność, aby nie przestymulować, nie przeforsować danego ćwiczenia.
Opracowała Marta Kisielewicz